ქედსა ზედა გარდმოადგა მეტად დიდი ქარავანი, კაცები და სახედრებიერთობ იყო შაოსანი; გარეშემო მოეკვეცნესუკანამოდალალანი; მეფე ბრძანებს: “მოასხითო, ჩვენ დავყოვნოთ აქა ხანი”.
გაგება.
შესაჯდომი პირუტყვი: ცხენები, აქლემები, ჯორები.
მთლად, ერთიანად.
მოეკრიჭათ, მოეჭრათ.
უკან.
თმები.
მოიყვანეთ.
დავყოფთ.
1588
მოასხნეს იგი ვაჭარნი და მათი უხუცესია; უბრძანეს: “ვინ ხართ, შავითა რად ტანი შეგიგლესია?” მათ მოახსენეს: “სითმოვალთ, მუნასრე დანაწესია, ინდოეთს მისრით მოსრულთა გვივლია გზა უგრძესია”.
მოიყვანეს.
უთხრეს. მრ. რიცხვი მეფისადმი პატივისცემის გამომხატველია.
აქ: შეგიმოსავთ, დაგიფარავთ.
საიდანაც.
მოვდივართ.
იქ.
ასე.
ეგვიპტიდან.
1589
უბრძანეს: “გვითხართ, ვაჭარნო, ამბავი ინდოეთისა!” მათ ჰკადრეს: “ზეცით მოსრულა ინდოეთს რისხვა ზეცისა; დიდსა და წვრილსა ყველასა ცრემლი სდის მსგავსი წვეთისა, მას შიგან მყოფსა ბრძენსაცა ცნობა აქვს, ვითაშეთისა”.
უთხრეს, მოახსენეს.
ზეციდან.
მასში.
გონება, ჭკუა.
როგორც.
გიჟი.
1590
თვით მათვე მათსა ამბავსა უამბობს, არის წყლიანი: ”ფარსადან, მეფე ინდოთა, იყო ხელმწიფე სვიანი, მას ესვა ქალი მნათობი, მზისაცა უფრომზიანი, კბილ-მარგალიტი, ტან-ალვა, ღაწვ-ბალახშ, ყორან-თმიანი.
ბედნიერი, გახარებული.
ჰყავდა.
მზეზედ უფრო.
აქ: მშვენიერი.
ლოყა.
რჩეული ლალი.
1591
“მას ქალსა და ამირბარსა ერთმანერთი შეუყვარდა, ამირბარმან სიძე მოკლა, ხმა მეფესა დაუვარდა; იგი ქალი პატარაი მამიდასა გაეზაერდა, ბუქთა მისგან მონაქროლთა ინდოეთი გარდაქარდა.
ლაპარაკია ტარიელზე.
აქ: მისწვდა, მიუვიდა.
თოვლნარევი ქარი. აქ: ძლიერი ქარი, ქარიშხალი.
მისგან მონაქროლი ქარისგან (მეტაფორულად: მის გამო მომხდარი ამბებისგან).
1592
“მამიდაი ქაჯი იყო, გრძნეულობა იცის კარგა, მით შემართა საშინელი, მზე ხმელეთსა დაუკარგა; თვითცა მოკვდა უბედური, მართ საცოცხლოდ არად ვარგა; იგი ქალი ქაჯთა მისცა, ალვა მორჩი სხვაგან დარგა.
ჯადოქრობა.
გაბედა, თავს იდვა.
მთელ ქვეყანას.
არაფრად.
ნორჩი.
1593
“ცნა ამირბარმან, წავიდა ლომი მის მზისა მძებნელად. იგიცა წახდა, ინდოეთს გახდა მთვარე და მზე ბნელად; ორნივე გარდაიკარგნეს, მათიღა პოვნა არს ძნელად; მეფემან ბრძანა: “ჰე, ღმერთო, რად ცეცხლსა მომიდებ ნელად?”
გაიგო, შეიტყო.
იმ მზის (ნესტანის).
წავიდა, დაიკარგა.
გადაიკარგნენ.
მიკიდებ.
1594
“მეფე გაშმაგდა, მათისა უღონო-ქმნილი ძებნისა, ”ვად” შეიცვალა ინდოეთს ხმა წინწილისა, ებნისა; ცოტასა ხანსა გა-ვე-ძლო დება სახმილთა გზნებისა, აწ თვითცა მოკვდა, შეიქმნა ბოლო სრვისა და ტკებნისა”.
მწუხარების გამომხატველი შორისდებულია.
საკრავია (ლითონის თეფშები).
სიმებიანი საკრავია.
კიდევ გაძლო. ნაწილაკი ვე ჩართულია ზმნასა და ზმნისწინს შორის.
ცეცხლი.
წვისა.
ხოცვა. იგულისხმება: ნადირთა ხოცვა, ნადირობა.
ტკეპნა. იგულისხმება: მიწის ტკეპნა, ქვეყნად ყოფნა (ინდოთ მეფისა).
იხოჭს და იგლეჯს ზახილით, ტირს სიტყვა-ხაფიუარე; სისხლი და ცრემლი თვალთაგან ჩამოსდის გარე უარე; ”მოვკვდე, მამაო, მე შენთვის შვილი ყოველთა უარე, ვერცა გმსახურა ასულმან, ვერცა რა შეგაგუა-რე!
ტარიელ მოთქვამს: “გამზრდელო, ჰაი, რა საქმე მსმენია! მიკვირს, თუ მზეღა რად ნათობს, რად არადაუჩენია! მზე მოჰკვე ყოვლთა სულ-დგმულთა, სოფელი არღა შენია, ღმერთსა მიჰმადლე, შემინდევ, რაცა შენ ჩემგან გწყენია!”
არაფერი.
აქ: შესტყობია.
მოკვდი.
ქვეყანა, წუთისოფელი.
ღვთის სამადლოდ ჰქენი.
1600
კვლაუბრძანებდეს: “გვიამბეთ ამბავი დანარჩომია”. მათ მოახსენეს: “პატრონო, ინდოეთს დიდი ომია, მოსრულახატათ ლაშქარი, ქალაქსა შემოსდგომია, რამაზ არს ვინმე ხელმწიფე, მათად პატრონად მჯდომია.
ისევ, კიდევ.
უთხრეს.
დანარჩენი.
აქ: მეფევ. ვაჭრები ასე ეძხიან ტარიელს, რადგან იციან, რომ იგი ტახტის პრეტენდენტია.
მოსულა.
ხატაელების.
1601
“ჯერთ დედოფალი ცოცხალ-ა, მკვდართაგან უფრო მკვდარია; იბრძვის ინდოთა ლაშქარი, თუც იმედ-გარდამწყდარია; გარეთ ციხენიწაუხვმან, ყველაიგარდამხდარია. მზენო, თქვენ შუქნი მიჰფინეთ, ჰაი, რა ავი დარია!’
ჯერ.
ცოცხალია.
მკვდრებზე უფრო.
თუმცა.
იგულისხმება: დედაქალაქის გარეთ მდებარე, ინდოეთის მიწაწყლის დამცველი ციხეები.
რა ტარიელს ესე ესმა, მეტად ფიცხლადაიყარა, ეჯი სამ დღე წასავალი ერთსა დღესა წაიარა; დროშა მისი აიმართა, წინა არა აიფარა, აწ ნახეთ, თუ გოლიათი გული ვითა ამაგარა!
www.utvalavi.ge
პროექტი ხორციელდება საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს ხელშეწყობით