იყო არაბეთს როსტევან, მეფე ღმრთისაგან სვიანი,
მაღალი, უხვი, მდაბალი, ლაშქარ-მრავალი, ყმიანი,
მოსამართლე და მოწყალე, მორჭმული, განგებიანი,
თვით მეომარი უებრო, კვლამოუბარი წყლიანი.
ბედნიერი
მრავალი ყმის ანუ ვასალის მყოლი
გამარჯვებული, წარმატებული
უბადლო, სწორუპოვარი
აგრეთვე
მოლაპარაკე
34
სხვა ძე არ ესვა მეფესა, მართ ოდენ მარტოდ ასული, სოფლისა მნათი მნათობი, მზისაცა დასთა დასული; მან მისთა მჭვრეტთა წაუღის გული, გონება და სული, ბრძენი ხამს მისად მაქებრად და ენა ბევრად ასული.
მხოლოდ
მის მნახველებს
უნდა, საჭიროა
ბრძენმა უნდა აქოს
რავალი ასი
35
მისი სახელი—თინათინ, არს ესე საცოდნარია. რა გაიზარდა, გაივსო, მზე მისგან საწუნარია. მეფემან იხმნა ვაზირნი, თვით ზის ლაღი და წყნარია, გვერდსა დაისხნა, დაუწყო მათ ამო საუბნარია.
რომ გაიზარდა
დასრულდა
აქ: ნელი, ტკბილი
36
უბრძანა: “გკითხავ საქმესა, ერთგანსასაუბნაროსა: რა ვარდმან მისი ყვავილი გაახმოს, დაამჭნაროსა, იგი წავა და სხვა მოვა ტურფასა საბაღნაროსა; მზე ჩაგვისვენდა, ბნელსა ვჭვრეტთ ღამესა უმთენაროსა”.
რთად
სასაუბროს, სამსჯელოს
გაუთენებელს
37
“მე გარდასრულვარ, სიბერე მჭირს, ჭირთა უფრო ძნელია, დღეს არა, ხვალე მოვკვდები, სოფელი ასრე მქმნელია; რაღაა იგი სინათლე, რასაცა ახლავს ბნელია? ჩემი ძე დავსვათ ხელმწიფედ, ვისგან მზე საწუნელია”.
გადავსულვარ, დრო გამსვლია
ასე
38
ვაზირთა ჰკადრეს: “მეფეო, რად ჰბრძანეთ თქვენი ბერობა? ვარდი თუ გახმეს, ეგრეცაგვმართებს მისივე ჯერობა, მისივე ჰმეტობს ყოველსა სული და ტურფა ფერობა. მთვარესა მცხრალსა ვარსკვლავმან ვითამცა ჰკადრა მტერობა?!”
მოახსენეს, უთხრეს
მაინც
ასვე უნდა დავჯერდეთ
უნი
39
“მაგას ნუ ჰბრძანებ, მეფეო, ჯერთ ვარდი არ დაგჭნობია, თქვენი თათბირი ავიცა სხვისა კარგისა მჯობია; ხმდა განაღამცა საქმნელად, რაცა თქვენ გულსა გლმობია: სჯობს და მას მიეც მეფობა, ვისგან მზე შენაფლობია”.
საჭირო იყო
გტკენიათ
შენაპყრობი
40
“თუცა ქალია, ხელმწიფედ მართ ღმრთისა დანაბადია; არ გათნევთ, იცის მეფობა, უთქვენოდ გვითქვამს კვლა დია; შუქთა მისთაებრ საქმეცა მისი მზებრ განაცხადია. ლეკვი ლომისა სწორია, ძუ იყოს, თუნდა ხვადია”.
გეპირფერებით, საამებლად გეუბნებით
სხვა დროსაც
ბევრჯერ
ნათელი, ბრწყინვალე
41
ავთანდილ იყო სპასპეტი, ძე ამირ-სპასალარისა, საროსა მჯობი, ნაზარდი, მსგავსი მზისა და მთვარისა, ჯერთ უწვერული, სადარო ბროლ-მინა საცნობარისა; მას თინათინის შვენება ჰკლვიდის წამწამთა ჯარისა.
სარდალი
სამხედრო მინისტრი
იპაროსის ხე
ტანადი, ნაკვთიანი
იგულისხმება: ახალგაზრდა
შესადარი, მსგავსი
კლავდა
42
გულსა მისსა მიჯნურობა მისი ჰქონდა დამალულად; რა მოჰშორდის, ვერ-მჭვრეტელმან ვარდი შექმნის ფერ-ნაკლულად; ნახის, ცეცხლი გაუახლდის, წყლული გახდის უფრო წყლულად. საბრალოა სიყვარული, კაცსა შეიქმს გულ-მოკლულად!
რომ მოშორდებოდა ხოლმე
გახდის, აქცევს
43
რა მეფედ დასმა მეფემან ბრძანა მისისა ქალისა,
ავთანდილს მიჰხვდა სიამე, ვსება სჭირს მის სოქ-ალისა;
თქვა: “ზედა-ზედა მომხვდების ნახვა მის ბროლ-ფიქალისა, ნუთუ მით ვპოვო წამალი მე ჩემი, ფერ-გამქრქალისა.”
ჰხვდა, ერგო
სოქი - ალი
შემხვდება
ეგებ
44
არაბეთს გასცა ბრძანება დიდმან არაბთა მპყრობელმან: ”თინათინ ჩემი ხელმწიფედ დავსვი მე, მისმან მშობელმან; მან განანათლნეს ყოველნი, ვით მზემან მანათობელმან; მოდით და ნახეთ ყოველმან შემსხმელმან, შემამკობელმან!”
თინათინ მოჰყავს მამასა პირითა მით ნათელითა, დასვა და თავსა გვირგვინი დასდგა თავისა ხელითა, მისცა სკიპტრა და შემოსა მეფეთა სამოსელითა. ქალი ბრძნად უჭვრეტს ყოველთა ცნობითა ზე-მხედველითა.
სამეფო კვერთხი, მეფის ძალაუფლების სიმბოლო
ზეცისკენ მიპყრობილი გონებით
47
უკუდგეს და თაყვანის-სცეს მეფემან და მისთა სპათა, დალოცეს და მეფედ დასვეს, ქება უთხრეს სხვაგნით სხვათა, ბუკსა ჰკრეს და წინწილანი დაატკბობდეს მათთა ხმათა, ქალი ტირს და ცრემლსა აფრქვევს, ყრის ყორნისა ბოლო-ფრთათა.
სხვა მხრიდან
ბუკს (სასულე საკრავს) ჩაჰბერეს
მუსიკალური იარაღი, ლითონის თეფშების მსგავსი
ხრის
48
მამისა ტახტსა საჯდომად თავი არ ეღირსებოდა, ამად ტირს, ბაღი ვარდისა ცრემლითა აივსებოდა; მეფე სწვრთის: “მამა ყოველი ძისაგან ითავსებოდა, ამისად ქმნამდის დამწველი ცეცხლი არ დამევსებოდა”.
ამიტომ
ასწავლის, არიგებს, ჰმოძღვრავს
იცვლებოდა
სანამ ამას არ ვიზამდი
ჩამიქრებოდა
49
უბრძანა: “ნუ სტირ, ასულო, ისმინე ჩემი თხრობილი: დღეს შენ ხარ მეფე არაბეთს, ჩემგან ხელმწიფედ ხმობილი, აქათგან ესე სამეფო შენი არს მართ მონდობილი. ხარმცა ბრძნად მქმნელი საქმისა, იყავ წყნარი და ცნობილი“.
ამიერიდან
50
“ვარდთა და ნეხვთა ვინათგან მზე სწორად მოეფინების, დიდთა და წვრილთა წყალობა შენცა ნუ მოგეწყინების. უხვი ახსნილსა დააბამს, იგი თვით ების, ვინ ების. უხვად გასცემდი!—ზღვათაცა შესდის და გაედინების.”
ვინაიდან
51
“მეფეთა შიგან სიუხვე, ვით ედემს ალვა, რგულია; უხვსა ჰმორჩილობს ყოველი, იგიცა, ვინ ორგულია; სმა-ჭამა—დიდად შესარგი, დება რა სავარგულია? რასაცა გასცემ, შენია, რასც არა, დაკარგულია!”
მდებარე ნივთი, უხმარი ნივთი რა გამოსადეგია?
52
ამა მამისა სწავლასა ქალი ბრძნად მოისმინებდა, ყურსა უპყრობდა, ისმენდა, წვრთასა არ მოიწყინებდა; მეფე სმასა და მღერასა იქმს, მეტად მოილხინებდა; თინათინ მზესა სწუნობდა, მაგრა მზე თინათინებდა.
დარიგებას, დამოძღვრას
დარიგების მოსმენა არ სწყინდებოდა
53
მოიხმო მისი გამზრდელი ერთგული, ნაერთგულევი, უბრძანა: “ჩემი საჭურჭლე, შენგან დანაბეჭდულევი, მომართვი ჩემი ყველაი, ჩემი ნაუფლისწულევი.” მოართვეს, გასცა უზომო, უანგარიშო, ულევი.
განძეულობა, სიმდიდრე
54
მას დღე გასცემს ყველაკასა სივაჟისა მოგებულსა, რომე სრულად ამოაგებს მცირესა და დიდებულსა. მერმე ბრძანა: “ვიქმ საქმესა, მამისაგან სწავლებულსა, ჩემსა ნუვინ ნუ დამალავს საჭურჭლესა დადებულსა.”
ყველაფერს
აავსებს, გაამდიდრებს
სრულყოფილ სიმდიდრემდე მიიყვანს
სიმდიდრეს, განძს
55
უბრძანა: “წადით, გახსენით, რაცა სად საჭურჭლენია, ამილახორო, მოასხირემა-ჯოგი და ცხენია!” მოიღეს, გასცა უზომო, სიუხვე არ მოსწყენია. ლარსა ხვეტდიან ლაშქარნი, მართ ვითა მეკობრენია.
ამილახორი - მეჯინიბეთუხუცესი, სახელმწიფოს საცხენო მეურნეობის განმგებელი
გამორეკე
ჯოგი
მოიტანეს
ლარი - ძვირფასი ნივთები და ქსოვილები
56
ალაფობდეს საჭურჭლესა მისსა, ვითა ნათურქალსა, მას ტაიჭსა არაბულსა, ქვე-ნაბამსა, ნასუქალსა, რომე ჰგვანდა სიუხვითა ბუქსა, ზეცით ნაბუქალსა; არ დაარჩენს ცალიერსა არ ყმასა და არცა ქალსა.
ალაფობდნენ, სამხედრო ნადავლსავით იტაცებდნენ
ცხენს
ადგილზე ნაბამს, ნაკვებს, ღონეზე მოსულს
თოვლნარევ ქარს
57
დღე ერთ გარდახდა პურობა, სმა-ჭამა იყო, ხილობა, ნადიმად მსხდომთა ლაშქართა მუნ დიდი შემოყრილობა. მეფემან თავი დაჰკიდა, შეექმნა დაღრეჯილობა. ”ნეტარ, რა უმძიმს, რა სჭირსო?”–შექმნეს ამისი ცილობა.
იქ
მოწყენა, ნაღველი
ამაზე დავა
58
თავსა ზის პირ-მზე ავთანდილ, მჭვრეტთაგან მოსანდომია, სპათა სპასპეტი, ჩაუქი, ვითა ვეფხი და ლომია; ვაზირი ბერი სოგრატი თვით მასთანავე მჯდომია. თქვეს, თუ: “რა უმძიმს მეფესა, ანუ რად ფერი ჰკრთომია?”
“ეგე არ მიმძიმს, ვაზირო, ესეა, რომე მწყენია: სიბერე მახლავს, დავლიენ სიყმაწვილისა დღენია, კაცი არ არის, სითგანცა საბრძანებელი ჩვენია, რომე მას ჩემგან ესწავლნენ სამამაცონი ზნენია.
კვლა უბრძანა: “თავსა ჩემსა, რას იცინი, რად დამგმეო?” ყმამან ჰკადრა: “მოგახსენებ და ფარმანი მიბოძეო, რაცა გკადრო, არ გეწყინოს, არ გაჰრისხდე, არ გასწყრეო, არ გამხადო კადნიერად, არ ამიკლო ამას ზეო”.
ჩემ თავს ვფიცავ!
უვნებლობის, პატიების წინასწარი დასტური, ზეპირი ან წერილობითი
თავხედობაში, მორიდების არცოდნაში არ ჩამომართვა
67
უბრძანა: “რადმცა ვიწყინე თქმა შენგან საწყინარისა!” ფიცა მზე თინათინისა, მის მზისა მოწუნარისა. ავთანდილ იტყვის: “დავიწყო კადრება საუბნარისა: ნუ მოჰკვეხ მშვილდოსნობასა, თქმა სჯობს სიტყვისა წყნარისა.
რად ვიწყენდი? რად ვიწყინო?
იმ მზეზე უმჯობესის, იმ მზეთუნახავის
68
“მიწაცა თქვენი ავთანდილ თქვენს წინა მშვილდოსანია; ნაძლევი დავდვათ, მოვასხნეთ მოწმად თქვენნივე ყმანია; მოასპარეზედ ვინ მგავსო?-ცუდნიღა უკუთქმანია. გარდამწყვედელი მისიცა ბურთი და მოედანია!”
თქვენს წინაშე იგივე, რაც მიწა და მტვერი
მოვიყვანოთ
მებრძოლად, სავაჟკაცო საქმეთა მცოდნედ
ახლა უკვე ამაოა ნათქვამის გადათქმა
69
მეფე ლაღი და წყლიანი გამხიარულდა მეტად-რე, სიცილით უთხრა ავთანდილს: “შვილად გზრდი, მით შე-ვე-მკადრე; იცი, არ გიწყენ, გაზრდილო, მით შემომიხე ზედად-რე. თუ არ გაწბილდე, მაჯობო, ბედი გეყოფის ბედად-რე.
ავთანდილცა დაჰმორჩილდა, საუბარი გარდასწყვიდეს, იცინოდეს, ყმაწვილობდეს, საყვარლად და კარგად ზმიდეს: ნაძლევიცა გააჩინეს, ამა პირსა დაასკვნიდეს, ”ვინცა იყოს უარესი, თავ-შიშველი სამ დღე ვლიდეს!”
დათქვეს, გადაწყვიტეს
დადიოდეს, იაროს
72
კვლა ბრძანეს: “მონა თორმეტი შევსხათ ჩვენ თანა მარებლად, თორმეტი ჩემდა ისრისა მომრთმევლად, მოსახმარებლად, ერთაი შენი შერმადინ არს მათად დასადარებლად, ნასროლ-ნაკრავსა სთვალვიდენ უტყუვრად, მიუმცდარებლად”.
მვლელად
შეუცდომლად
73
მონადირეთა უბრძანა: “მინდორნი მოიარენით, დასცევით ჯოგი ნადირთა, თავნი ამისთვის არენით”. ლაშქარნი სამზოდ აწვივნეს: “მოდით და მოიჯარენით!”. გაყარეს სმა და ნადიმი, მუნ ამოდ გავიხარენით.
შემორეკეთ, შეაკავეთ, გაფანტვის საშუალება არ მისცეთ