“მოჯობდა, ომი შეეძლო, ხმარება ცხენ-აბჯარისა; დავკაზმეთ ნავი, კატარღა და რიცხვისპათა ჯარისა; კაცი ხმდა, მისთა მჭვრეტთათვის ღონემცა ეაჯა რისა! აწ გითხრა ომი მოყმისა, მებრძოლთადამსაჯარისა.
გამოკეთდა.
შევჭურვეთ, გავამზადეთ.
საბრძოლო ხომალდის სახეა.
მუდმივი ჯარი.
აქ: სიმრავლე.
საჭირო იყო, უნდა ყოფილიყო.
საშუალება; დახმარება, საშველი.
ეთხოვა (იგულისხმება: ღვთისაგან). ტაეპის აზრია: კაცი უნდა ყოფილიყო იქ ვინმე, რომ ღვთისაგან ფრიდონის შემხედველთა შველა ეთხოვა, ისე იყვნენ გაოგნებულნი და რეტდასხმულნი მისი დიდებული და მშვენიერი სანახაობით.
რაინდისა.
მოწინააღმდეგეთა.
დამსჯელისა, გამანადგურებლისა.
620
“მათი მესმადაპირება, ჩაბალახთა ჩამობურვა; ნავი წინა მომეგება, არა ვიცი, იყო თუ რვა. ფიცხლაზედა შევეჯახე, მათ დაიწყეს ამოდ ცურვა; ქუსლი ვჰკარ და დავუქცივე, დაიზახესდიაცურ ვა!
გავიგონე.
აქ: მზადება (საომრად).
სპილენძის ჩაფხუტი.
ჩამოხურვა, დახურვა.
წინ.
რვა თუ იქნებოდა.
სწრაფად, მაშინათვე.
ზედ.
ნელა.
დავუმტვრიე, დავულეწე. ან: გადავუბრუნე.
დაიძახეს, იყვირეს.
დიაცურად.
621
“კვლასხვასა მივე, მოვჰკიდე ხელი ნავისა ბაგესა, ზღვასა დავანთქენ, დავხოცენ, ომიმცა რაღა აგესა! სხვანი გამექცეს, მიჰმართეს მათ მათსა საქულბაგესა; ვინცა მიჭვრეტდეს, უკვირდა, მაქებდეს, არ მაძაგესა.
კიდევ, შემდეგ.
აქ: სხვასთან, სხვა ნავთან.
ბორტი.
დავძირე (ლაპარაკია ნავში მჯდომ მეომრებზე).
აქ: მოხერხება, შეძლება.
რაღა ომს შეძლებდნენ?
გამექცნენ.
ქულბაგების ანუ დუქნების ადგილი. ტაეპის აზრია: მტრები თავ-თავიანთ ქუჩებში, თავიანთ ქალაქში დასამალავად გამექცნენ.
მიყურებდნენ.
უკვირდათ.
მაქებდნენ.
622
“ზღვა გავიარეთ, გავედით, შემოგვიტივეს ცხენია, კვლაშევიბენით, შეიქმნნეს ომისა სიფიცხენია. მუნმომეწონნეს ფრიდონის სიქველე-სიმკვირცხენია: იბრძვის ლომი და პირად მზე, იგი ალვისაც ხენია!
ცხენდაცხენ შემოგვიტიეს, ჩვენზე იერიში მოიტანეს.
ისევ.
შევებრძოლეთ ერთმანეთს.
შეიქმნა.
სისწრაფე.
სწრაფი ბრძოლა.
იქ.
მომეწონნენ.
სიძლიერე, სიმამაცე და იარაღის ხმარების ცოდნა; ვაჟკაცობა.
მათნი ლაშქარნი გაგვექცეს; ვეცენით, გა-ცა-ვფანტენით, ფიცხლადწავუღეთ ქალაქი, არ თავნი გავაზანტენით, ქვითა დავჰლეწეთ წვივები, ჩვენ იგიგავანატენით. მომკალ, თუ ლარი დაჰლიო ან აკიდებით, ან ტენით.
გაგვექცნენ.
ვეცით, მივცვივდით.
გავფანტეთ. ნაწილაკი “ცა” ჩართულია ზმნასა და ზმნისწინს შორის მნიშვნელობის გასაძლიერებლად.
სწრაფად.
წავართვით.
არ ვიზანტეთ, დრო არ დავკარგეთ.
დავუმტვრიეთ.
პოეტური ლიცენციაა. აზრის მიხედვით უნდა მრავლობითი რიცხვი “იგინი”.
ძირს საგები ტყავი.
ნატებად ვაქციეთ. საერთო აზრია: მტრებს წვივები ისე დავურბილეთ, რომ ნატებივით გავხადეთ; მტერი მასხრად ავიგდეთ, ხმლების მაგიერ ქვებით გავუსწორდით (ალ. ჭინჭარაული).
სიმდიდრე: ოქრო-ვერცხლი, ძვირფასი ქსოვილები და სხვ.
გამოლიოთ. ან აკიდებით, ან ტენით. იგულისხმება: ან საპალნედ აკიდებით, ან ხურჯინებში, ტომრებში ტენით.
625
“ფრიდონ ნახნასაჭურჭლენი და ბეჭედნი მისნი დასხნა, თვით ორნივე ბიძასძენი დაპყრობილნიწამოასხნა. მისთა ნაცვლად სისხლნი მათნი მოღვარნა და ველთა ასხნა; ჩემი თქვეს, თუ: “ღმერთსა მადლი, ვინ ალვისა ხენი ასხნა!”
ვინც ალვის ხეები დარგო. იგულისხმება: ვინც ასეთი ალვასავით ტანწერწეტი ადამიანი - ტარიელი - შექმნა.
626
მივედით, მოქალაქეთა ზარიჩნდა, რომე ზმიდიან, აჯაბთა მქმნელნი მჭვრეტელთა გულსა მუნდააბმიდიან; მე და ნურადინს ყველანი ქებასა შეგვასხმიდიან, გვითხრობდეს: “მკლავთა თქვენთაგან ჯერთ მათნი სისხლნი მიდიან!”
ჩანდა.
ზეიმი, ჟრიამული.
შვრებოდნენ. ტაეპის აზრია: ჩანდა, მოქალაქეებს რომ ზეიმი მოეწყოთ, რომ ზეიმობდნენ.
ფოკუსი.
იქ.
აბამდნენ. ტაეპის აზრია: მეფოკუსეებს მნახველთა ყურადღება დაეპყროთ.
გვასხამდნენ.
გვეუბნებოდნენ.
ჯერაც.
627
ლაშქარნი ფრიდონს მეფედ და მიხმობდეს მეფეთ-მეფობით, თვით თავსა მათსა — მონად და ჩემსა — ყველასა სეფობით; დაღრეჯით ვიყავ, ვერ მპოვეს ვეროდეს ვარდთა მკრეფობით, ჩემი ვერ ცნიან ამბავი, მუნ იყო არ იეფობით”.
მეფე ან მისი გვარის შვილი. აქ: მეფე. და ბ ტაეპის აზრია: ლაშქარნი ფრიდონს მეფეს უწოდებდნენ, მე კი - მეფეთა მეფეს, თავის თავს - მონას და მე - ყველას ბატონს.
მოწყენით.
ვერასოდეს. ტაეპის აზრია: მხიარულად (“ვარდის მკრეფავად”) ვერ მნახეს.
ვერ გებულობდნენ, ვერ გაიგეს.
იქ.
უხვად, ადვილ საშოვრად. იგულისხმება: (ჩემი ამბავი) იქ არავინ იცოდა.
628
“დღესა ერთსა მე და ფრიდონ ნადირობას გამოვედით, ზღვასა ზედა წაწურვილსა ქედსა რასმე გარდავჰხედით; ფრიდონ მითხრა: “გითხრობ რასმე, — ვთამაშობდით, ცხენსა ვსხედით, — ერთი რამე საკვირველი მე ვნახეო ამა ქედით”.
