ავთანდილისაგან ფრიდონისას მისლვა, ტარიელს რომ გაეყარა

თავი 41. ავთანდილისაგან ფრიდონისას მისლვა, ტარიელს რომ გაეყარა

შინაარსი

სცენები

978	ყმა მტირალი სამოც-ათ დღე ზღვისა პირსა მივა გზასა; შორით ნახა, მენავენი მოვიდოდეს შიგან ზღვასა; მოიცადა, ჰკითხა: “ვინ ხართ, თქვენ ამისსა გნუკევ თქმასა, ეს სამეფო ვისი არის ან ჰმორჩილობს ვისსა ხმასა?” სამოცდაათ დღეს. მიდის. შორიდან. მეზღვაურები. მოდიოდნენ. ზღვაში. გთხოვთ, გეხვეწებით.
979	მათ მოახსენეს: “ტურფაო სახით და ანაგებითა, გვეუცხოვე და გვეკეთე, მით გეუბნებით ქებითა; აქამდის ზღვარი თურქთაა, მოზღვრეა ფრიდონ ზღვრებითა; ჩვენცა ვისნი ვართ, გიამბობთ, თუ ჭვრეტით არ დავბნდებითა. აღნაგობით. იშვიათი, გამორჩეული გვეჩვენე. მოგვეწონე. ამიტომ. გელაპარაკებით, მოგმართავთ. საზღვარი. აქ: ტერიტორია. მოსაზღვრე, მეზობელი. ყურებით. გონებას დავკარგავთ, გული წაგვივა.
980	“ნურადინ ფრიდონ მეფეა ამა ქვეყნისა ჩვენისა, მოყმე მხნე, უხვი, ძლიერი, ფიცხლად მომხლტომი ცხენისა; ვნება არავის არ ძალ-უც მის მზისა ოდნად მშვენისა, იგია ჩვენი პატრონი, მსგავსი ცით შუქთა მფენისა”. რაინდი, მებრძოლი. ძლიერი. სწრაფად. გადამხტუნებელი, ადგილიდან მომწყვეტი. ან: (ცხენზე) შემხტომი (ალ. ჭინჭარაული). ზიანის მიყენება, რაიმეს დაშავება. შეუძლია. იმ მზესავით მშვენიერისა. ციდან.
981	ყმამან უთხრა: “ძმანო ჩემნო, კარგთა კაცთა გარდგეკიდე; მე მეფესა თქვენსა ვეძებ, მასწავლეთ, თუ სით წავიდე, რა ვიარო, ოდეს მივალ, ან გზასა აქვს რა სიდიდე? მენავეთა უწინამძღვრეს, არ დააგდეს გზამდის კიდე. გადაგეყარეთ, შეგხვდით. საით. აქ: რამდენი, რა მანძილი. როდის. დატოვეს, მიატოვეს. არც მიატოვეს გზამდე.
982	მოახსენეს: “ესე გზაა მულღაზანზარს მიმავალი. მუნ დაგხვდების მეფე ჩვენი მშვილდ-ფიცხელი, მახვილ-ხრმალი; აქადაღმა ათ დღე მიხვალ ნაკვთად სარო, ფერად ლალი; ვა, რად დაგვწვენ, უცხომ უცხო რად მოგვიდევ ცეცხლებრ ალი!” ეს. იქ. კარგი მოისარი, ძნელად მოსაზიდი მშვილდის პატრონი. ან: მშვილდის სწრაფად მომხმარე (ალ. ჭინჭარაული). აქედან, ამ დროიდან. აღნაგობით. კვიპაროსი. წერწეტი ტანის აღმნიშვნელი მეტაფორაა. არა აქაურმა. იშვიათი, განსაკუთრებული. შეიძლება “უცხო” გავიგოთ როგორც პოეტური ლიცენცია, რომელიც ნიშნავს “უცხონი”. მაშინ მძიმე დაისმის “უცხო”–ს შემდეგ (ალ. ჭინჭარაული). ლაპარაკია “ალზე”, რომელიც მეტაფორულად აღნიშნავს ავთანდილის სრულ¬ყო¬ფილებისაგან გამოწვეულ ბნედა-აღტაცებას.
983	ყმამან უთხრა: “მიკვირს, ძმანო, რად ხართ ჩემთვის გულ-მოკლულნი ანუ ეგრე ვით გეკეთნეს ზამთრის ვარდნი ფერ-ნაკლულნი! თქვენმცა მაშინ გენახენით, ლაღნი ვდეგით, არ საპყრულნი! ჩვენნი მჭვრეტნი დავაშვენნით, ჩვენგან სხდიან მხიარულნი”. როგორ. მოგეწონნენ. მეტაფორული აღნიშვნაა ავთანდილის დარდისაგან ფერდაკარგული პირისახისა. მაშინ უნდა გენახეთ, (როცა...). ვიდექით. აქ: ვიყავით. ხეიბრული, (დარდისაგან) საპყრად ქცეული. ვამშვენებდით. გ და დ ტაეპებში ავთანდილი თავის თავზე მრ. რიცხვში ლაპარაკობს.
984	იგი წავიდეს, დაბრუნდა ყმა გზასა თავის-წინასა, ვისი ჰგავს ტანი საროსა და ვისი გული — რკინასა, მიაცორვებს და მიუბნობს, მოსთქვამს მისსავე ლხინასა, ნარგისნი ქუხან, ცრემლსა წვიმს, ჩარცხის ბროლსა და მინასა. აქ: იგინი. წავიდნენ. აქ: მიბრუნდა წასასვლელად, გაუდგა (გზას). მარტო სავალს, თავისას. კვიპაროსი. ჩორთით ან ტარებით მიჰყავს (ცხენი). მიდის და თან ლაპარაკობს (აქ, როგორც ჩანს: მღერის). მოსთქვამს იმას, რაც ალხენს, მწუხარებას უმსუბუქებს. ქუთუთოების აღმნიშვნელი მეტაფორაა. რეცხავს. ტაეპის აზრია: მტირალი ავთანდილი თვალებს ახამხამებს, ცრემლი რეცხავს მის ბროლისა და მინანქრის მსგავს პირისახეს.
985	ვინცა გზას ნახნის უცხონი, ჰმსახურებდიან, ჰყმობდიან, მოეხვივნიან საჭვრეტლად, მას ზედა სტრფიალობდიან, ეძნელებოდის გაშვება, გაყრასა ძლივ დასთმობდიან, გზას ყოლაუზი მისციან, ჰკითხის რა, უამბობდიან. ნახულობდა ხოლმე. ემსახურებოდნენ, ყმად უხდებოდნენ. გარს შემოეხვეოდნენ ხოლმე. აღტაცებით შეაცქერდებოდნენ ხოლმე. ეძნელებოდათ. ითმენდნენ. გზისთვის, გზაში. მეგზური. აძლევდნენ. (თუ) რამეს ჰკითხავდა.
986	მულღაზანზარს მიეახლა, ადრე დალევს გზასა გრძელსა; მინდორს ნახა სპა, ლაშქართა და ნადირთა ჰგვანდეს მსრველსა, ყოვლგნით ალყა შემოეკრა, მოსდგომოდეს გარე ველსა, ისრიან და იზახიან, მხეცსა სჭრიან, ვითა მჭელსა. მიუახლოვდა. აქ: სწრაფად. აქ: ჯარისკაცები. აქ: ჯარის ნაწილს, დიდ რაზმს. მხოცველს. ტაეპის აზრია: დაინახა ჯარისკაცები. შეიტყო, რომ ბევრნი იყვნენ და სანადიროდ იყვნენ გამოსულნი. ყველა მხრიდან. შემოეკრათ. გარს შემოსდგომოდნენ. ისვრიან. ყვირიან. როგორც. ყანის ღერები.
987	კაცი ემთხვია, მას ჰკითხა ამბავი მის ლაშქარისა, უბრძანა: “ისი ვისია ხმა ზათქისა და ზარისა?” მან უთხრა: “ფრიდონ ხელმწიფე, მეფე მულღაზანზარისა, იგი ნადირობს, შეუკრავს ნაპირი ველ-შამბნარისა”. შეჰხვდა. იმ ლაშქრისა. ის. ზეიმის, ხალხმრავლობის, მისვლა-მოსვლის. ბუჩქნარი; ან: მაღალი უხეში ბალახით დაფარული ადგილი.
988	მათ ლაშქართაკე წავიდა მით უსახოთა ქცევითა, გამხიარულდა; შვენება მის ყმისა ვთქვიმცა მე ვითა! მისთა გამყრელთა დააზრობს, შემყრელთა დასწვავს მზე ვითა, ნახვა მჭვრეტელთა ახელებს, ტანი ლერწამობს ხე ვითა. იმ შეუდარებელი მიხვრა-მოხვრით. იმ მოყმის. როგორ ვიტყვი? როგორ ვთქვა? მზესავით. ტაეპის აზრია: ავთანდილისაგან შორს მყოფებს (გამყრელთ) მისი ვერნახვის სინანული აწუხებთ, ახლოს მყოფებს (შემყრელთ) მისი მშვენიერებისაგან აღტაცება ცეცხლივით წვავს. გონებას აკარგვინებს.
989	მათ ლაშქართა ყოლბსა შუა ორბი სითმე გარდმოფრინდა; ყმამან ცხენი შეუტივა, გაამაყდა, არ შეშინდა, შესტყორცა და ჩამოაგდო, დაეცა და სისხლი სდინდა, გარდახდა და ფრთენი დასჭრნა, წყნარად შეჯდა, არ აქშინდა. ალყის შუანაწილი. ალყის შუანაწილში. საიდანღაც. აქ: (ცხენი) მიუშვა, ცხენით გაეკიდა. ესროლა (ისარი). დაეცა (ორბი). ჩამოქვეითდა.
990	იგი რა ნახეს, მესროლნი სროლასა მოეშლებოდეს, ალყა დაშალეს, მოვიდეს, მოეხვეოდეს, ბნდებოდეს, იქით და აქათ უვლიდეს, ზოგნი უკანა ჰყვებოდეს, ვერცა ჰკადრებდეს, “ვინ ხარო”, ვერცა რას ეუბნებოდეს. აქ: ეს. მსროლელნი. მოეშვნენ, შეწყვიტეს. მოვიდნენ. გარს ეხვეოდნენ. (აღტაცებისაგან) გონებას კარგავდნენ. აქეთ. უვლიდნენ. მისდევდნენ. უბედავდნენ. რამეს. ეუბნებოდნენ.
991	მინდორსა შიგან გორი დგა, ფრიდონ მას ზედა დგებოდა; ღირსი მას თანა სროლასა ორმოცი კაცი ჰხლებოდა; მუნ დაემართა ავთანდილ, მას თანა ყოლბი ჰყვებოდა. ფრიდონს უკვირდა: “რა ქმნესო”, მისთა სპათათვის წყრებოდა. იდგა. დამდგარიყო, იდგა. ახლდა. იქ. გაემართა, წავიდა. აქ: მოალყე მონადირეები, ალყის შუაში რომ იდგნენ. მისდევდა.
992	ფრიდონ მონა გამოგზავნა: “წა, ნახენო ისი სპანი, რა ქმნეს, ალყა რად დაშალეს, სად წადიან ვითა ბრმანი?” მონა ფიცხლა მოეგება, ნახა სარო, მორჩი ტანი, დადგა, თვალნი გაურეტდეს, დაავიწყდეს სიტყვის თქმანი. ის. ჯარისკაცები. მიდიან. როგორც. სწრაფად. კვიპაროსი. წერწეტი ტანის აღმნიშვნელი მეტაფორაა. გაურეტდნენ.
993	ავთანდილ ცნა, თუ: “ისია მოამბედ ჩემად რებული”. უთხრა: “წა, ჰკადრე პატრონსა ეს ჩემი დავედრებული: ვარ უცხო ვინმე ღარიბი, საყოფთა მოშორვებული, ძმად-ფიცი ტარიელისა, თქვენს წინა მომგზავრებული”. მიხვდა. ისაა. წამოსული. წადი. უთხარი. აქ: მეფეს. დანაბარები. მოგზაური, სამშობლოდან გადახვეწილი. საცხოვრებელს, სამშობლოს. თქვენთან.
994	მონა წავიდა ფრიდონის თხრობად ამბისა მისისად, უთხრა: მზე ვნახე მოსრული, ჩანს მანათობლად დღისისად; ვაზრობ, იგიცა დაშმაგდენ, თუ ბრძენთა ნახონ ისი სად; ”ვარ ძმაო ტარიელისი შეყრად ფრიდონის მქისისად”. ფრიდონთან. სათქმელად. მოსული. ვფიქრობ, ვვარაუდობ. აქ: ისინიც. გაშმაგდებიან (აღტაცებისაგან), გახელდებიან. იგი. სადმე. შესახვედრად (მოსული). მკაცრი. აქ: მრისხანე, მეომარი; ან: სწრაფი (ალ. ჭინჭარაული).
995	რა “ტარიელ” მოისმინა, ფრიდონს ჭირი უსუბუქდა, თვალთა ცრემლნი გარდმოსცვივდეს, გული უფრო აუჩუქდა, მონაქროლმან ვარდი დაზრა, წამწამთაგან ბუქი ბუქდა; შეიყარნეს, ერთმანერთი მათგან იქო, არ გაუქდა. რომ გაიგონა. აუჩუყდა. თვალთაგან. გაყინა. ტაეპის აზრი, როგორც ჩანს, შემდეგია: ფრიდონმა ცხენი გამოაქროლა. სახეზე (მეტაფორით: ვარდზე) ქარი ეცა. თვალები მოჭარბებული გრძნობისაგან ისე დააფახუნა, რომ ბუქი ააყენა. შეიყარნენ, ერთმანეთს შეჰხვდნენ. ერთი და იგივე აზრი გამოთქმულია დადებითი და უარყოფითი ფორმით.
996	ფიცხლად ჩავლო იგი ქედი, ჩაეგება ფრიდონ წინა; რა შეხედნა, მან ესე თქვა: “თუ არ მზეო, ისი ვინ-ა?” მას ჰმეტობდა, რაცა ქება მონისაგან მოესმინა; ერთმანერთსა გარდაუხდეს, ლხინმან ცრემლი აფრქვევინა. სწრაფად. ის. ჩაიარა. რომ შეჰხედა. ეს. ის. ვინაა? აღემატებოდა. ჩამოუხდნენ ცხენებიდან.
997	მოეხვივნეს ერთმანერთსა, უცხოობით არ დაჰრიდონ, თვით უსახოდ ფრიდონს ყმა და მოეწონა ყმასა ფრიდონ; რა მჭვრეტელთა იგი ნახონ, მზე მათთანა გააფლიდონ; მომკალ, ბაზარს სხვა მათებრი ივაჭრონ რა, ანუ ყიდონ. გადაეხვივნენ. უცხოობის გამო. არ დაერიდებიან (ერთმანეთის გადახვევას). აქ: უნდა ითქვას, რომ. შეუდარებლად, სიტყვით უთქმელად, ძალიან. (ავთანდილი). იგულისხმება: იგინი. რომ ნახავენ. არარად, ხსენების უღირსად ჩათვლიან. რამე.
998	ფრიდონისებრნი მოყმენი ვინცა ვინ ვით ეგებიან! მაგრა მას ახლვან ქებანი, მართ მეტნი არ მიჰხვდებიან; მზე უჩინო იქმს მნათობთა, რა ახლოს შეიყრებიან, დღისით ვერ ნათობს სანთელი და ღამით შუქნი ჰკრთებიან. რაინდნი, მებრძოლნი. ვინც გინდა. როგორ შეიძლება იყონ? როგორ იქნებიან? ტაეპის აზრია: ფრიდონისთანა მოყმე სხვა ვინმე როგორ იქნება? მაგრამ. აქ: აქვს, უწევს ხოლმე, ჰრგებიან. ერგებიან. უჩინოს ხდის, ჩრდილავს. როცა. უბრწყინავენ, გადმოედინებიან. სტროფის აზრია: ფრიდონი კარგი მოყმეა. მას თავისი სარგო ქება უკვე მიღებული აქვს. მეტი ქება მას ახლა აღარ ერგება, რადგან ავთანდილთან იგი ვერ ჩანს, როგორც მზესთან- მნათობნი და დღის შუქთან- სანთელი.
999	ცხენთა შესხდეს, გაემართნეს, ფრიდონისსა მივლენ სრასა. დაიშალა ნადირობა, მოეშალნეს მხეცთა სრვასა; ავთანდილის ჭვრეტად სპანი იქით-აქათ იქმან ჯრასა, თქვეს: “ასეთი ხორციელი შეუქმნია, ნეტარ, რასა? სასახლეში. მოეშვნენ. ხოცვას. სანახავად. აქეთ-იქიდან. ჯარისკაცები. იჯრებიან, ახლოს მოდგომას ცდილობენ. აქ: ადამიანი. ნეტავ.
1000	ყმა ფრიდონს ეტყვის: “ისწრაფი, ვიცი, ამბისა თხრობასა, გიამბო, ვინ ვარ, სით მოვალ, ვინათგან ჰლამი ცნობასა, ანუ სით ვიცნობ ტარიელს, ანუ რად ვიტყვი ძმობასა, იგი ძმად მიხმობს, ძმა ხარო, თუცა ძლივ ღირს ვარ ყმობასა. ეუბნება. გიამბობ. საიდან მოვდივარ. ვინაიდან. ჰლამობ, სცდილობ. შეტყობას. ძმას მეძახის.
1001	“მე ვარ ყმა როსტან მეფისა, მოყმე არაბეთს ზრდილობით, დიდი სპასპეტი, სახელად მიხმობენ ავთანდილობით, ძე დიდებულთა დიდ-გვართა, ზრდილი მეფეთა შვილობით, საკრძალავი და უკადრი, მყოფი არვისგან ცილობით. რაინდი. არაბეთში გაზრდილი. სარდალი. აქ: საპატიო, დიდებული, სხვებისაგან რიდითა და კრძალვით სახსენებელი. ამაყი, ღირსეული. ისეთი, ვისაც შეცილებას ვერავინ უბედავს.
1002	“დღესა ერთსა მეფე შეჯდა, ნადირობას გამოვიდა; მინდორს ვნახეთ, ტარიელ ჯდა, ცრემლთა ღვრიდა, ველთა რწყვიდა, გაგვიკვირდა, გვეუცხოვა, ვაწვიეთ და არ მოვიდა, ჩვენ გვეწყინა, არ ვიცოდით, მას თუ ცეცხლი რაგვარ სწვიდა. დავუძახეთ, დავიბარეთ. როგორ. სწვავდა.
1003	“მეფემან სპანი შეპყრობად შეუზახნა და წყრებოდა; მან უჭირველად დახოცნა, ომი არ მისჭირდებოდა, ზოგსა მხარ-თეძო დაჰლეწა და ზოგსა სული ჰხდებოდა; მუნღა ცნეს, მთვარე ეტლისა რომე არ დაბრუნდებოდა. მეომრები, ჯარისკაცები. დასაჭერად. შეუსია, მის წინააღმდეგ დაუძახა. ადვილად. ბრძოლა. უჭირდა. აქ: გაუჭირდა. მაშინღა. გაიგეს, მიხვდნენ. თანავარსკვლავედი. (ეტლისად) აქ: ეტლთან, ეტლისკენ. ტაეპის აზრია: მიხვდნენ, რომ მთვარე იმავე ეტლს, იმავე ადგილს, სადაც იყო, აღარ მიუბრუნდებოდა, გზას განაგრძობდა, რომ ტარიელს ვერ შეაჩერებდნენ (იხ. კომენტარი, სტრ. 1010).
1004	“მათ სპათაგან ვერ-შეპყრობა ცნეს მეფეთა მეტად მწყრალთა, თვით შესხდეს და შეუტივეს ამაყთა და არას მკრძალთა. რა ტარიელ მეფე იცნა, მუნღა დაჰკრთა მათთა ხრმალთა, ცხენსა მისცა სადავენი, დაგვეკარგა წინა თვალთა. იმ ჯარისკაცების მიერ. ვერდაჭერა. გაიგეს. იგულისხმება: როსტევანმა. მრ. რიცხვი მეფისადმი მოწიწებას გამოხატავს. არაფრის მომრიდე. რომ იცნო. მაშინღა. აქ: გაეცალა, გაერიდა.
1005	“ვძებნეთ და კვალი ვერ ვპოვეთ, დავსწამეთ ეშმაურობა. მეფე დაჭმუნდა, დაშალა სმა, ნადიმობა, პურობა. მე ვეღარ გავძელ მისისა ამბისა არ-დასტურობა, გამოვიპარე საძებრად: მწვიდა ცეცხლი და მურობა. ეშმაკისმიერობა. აზრია: ბოროტი სული გვეგონა. დანაღვლიანდა. ხელთ არქონა, ნამდვილის არცოდნა. მწვავდა.
1006	“იგი ვძებნე წელსა სამსა, არ ვიამე არცა ძილი. მათ მასწავლეს, ხატაელნი ვნახენ მისგან დაკოდილი; ვპოვე ვარდი მოყვითანო, შუქ-მკრთალი და ფერ-მიხდილი, შემიტკბო და შემიყვარა ვითა ძმა და ვითა შვილი. ვისიამოვნე ძილით, ძილი შევირგე. დაჭრილი. მეტაფორა გულისხმობს ტარიელს. ყვითელ ფერდაკრული. შუქგამკრთალი, შუქჩამქრალი. როგორც.
1007	“ქვაბნი წაუხმან დევთათვის, სრულად გაჰმესისხლებია; მუნ ასმათ ახლავს მარტოსა, სხვა არვინ უახლებია; მას მუდამ ძველი ცეცხლი სწვავს, არ ახალ-, არ ახლებია. ვა ჰმართებს მისსა გაყრილსა, შავი ხლა თავსა ჰხლებია. გამოქვაბულები. წაურთმევია. სულ. მესისხლედ, უწყალო კაცად მოჰვლენია. აქ: დაუხოცავს. იქ. ვაება, “ვა”–ს ძახილი. ეკუთვნის. შავი მანდილი, თავსაკრავი. ხლად აქვს, მოხვეული აქვს.
1008	“ქალი მარტო ქვაბსა შიგან ზის მტირალი, ცრემლ-ნაწთომი; ყმა ნადირსა უნადირებს, ლომის ლეკვსა ვითა ლომი, მიართვამს და აგრე არჩენს იგი ერთგან ვერ-დამდგომი, მისგან კიდე დასანახად არა უნდა კაცთა ტომი. ნაწვეთი. (ტარიელი). როგორც. მიართმევს ხოლმე. მის გარდა. კაცთა ტომისა.
1009	“მე უცხოს უცხომ მანატრა მოსმენა სანატრელისა, მითხრა ამბავი მისი და მისისა სასურველისა. რა ჭირნი დასთმნა, ვერ იტყვის აწ ენა ესე ხელისა, ჰკლავს სურვილი და ვერ-ჭვრეტა მისისა დამმარხველისა. , როგორც ჩანს, ნიშნავს: მაღირსა ნატვრის ახდომა, ამისრულა ჩემგან ნანატრი (მისი ამბის გაგება). მოითმინა. ახლა. ეს ენა. გახელებულისა, შმაგისა. ახლობელის, საყვარელის. იგულისხმება: ნესტანის.
1010	“ვითა მთვარე დაუდგრომლად იარების, არ დადგების; მასვე ცხენსა შენეულსა ზის, აროდეს გარდახდების; არას ნახავს პირ-მეტყველსა, ვით ნადირი კაცთა ჰკრთების. ვა მე, მისსა მგონებელსა, ვა მას, ვინცა მისთვის კვდების! დგება, ჩერდება. არასოდეს. ჩამოდის (ცხენიდან). აქ: არავის. ნახულობს. გაურბის. მისი ფიქრის მქონეს.
1011	“მის ყმისა ცეცხლი მედების, ვტირი ცრემლითა ცხელითა, შემებრალნეს და გავშმაგდი, გავხე გულითა ხელითა; მომინდა მისთა წამალთა ძებნა ზღვითა და ხმელითა; შევიქეც, ვნახენ მეფენი, მყოფნი გულითა ბნელითა. აზრია: იმ მოყმის ტანჯვით მეც ვიტანჯები. შემეცოდა. გულგახელებული გავხდი, გული გამიხელდა, გამიშმაგდა. ზღვასა და ხმელზე. დავბრუნდი.
1012	“დავეთხოვე და გამიწყრა, მეფე მიეცა ჭმუნვასა, დავყარენ ჩემნი ლაშქარნი, მით იზახიან მუნ ვასა; გამოვიპარე, დავეხსენ სისხლისა ცრემლთა წურვასა, აწ ვეძებ მისთა წამალთა, ვიქმ იქით-აქათ ბრუნვასა. მწუხარებას. დავტოვე. ამიტომ. იქ. გლოვის გამომხატველი შორისდებულია. იქით–აქეთ.
1013	“შენი მან მითხრა ამბავი, მისგან ძმობისა შენისა, აწ მიპოვნიხარ უებრო შენ, საქებელი ენისა; გამომირჩივე, სით მიჯობს ძებნა მის მზისა ზენისა, მისთა მჭვრეტელთა ლხინისა, ვერ-მჭვრეტთა ამაზრზენისა”. ახლა. სწორუპოვარი. მირჩიე. საით. იმ ზეციური მზისა (იგილისხმება: ნესტანის). აქ: გამტანჯველის, ამფორიაქებლის, გულისყურის დამბნევის.
1014	აწ ფრიდონ იწვის სიტყვითა მის ყმისა ნაუბარითა; ორნივე სწორად მოსთქმიდეს მოთქმითა საქებარითა, გულ-ამოსკვნილნი გულითა ტირან ვერ-დამთმობარითა, მუნ ვარდსა წყლითა ცხელითა რწყვენ ტევრთა ნაგუბარითა. ახლა. იმ მოყმის (ავთანდილის). ნათქვამით. თანასწორად, ერთნაირად. მოსთქვამდნენ. ტირიან. ვერ მომთმენით. . იგულისხმება: ტევრივით ხშირ წამწამებში დაგუბებული ცრემლით.
1015	ლაშქართა შიგან შეიქმნა ხმა ტირილისა დიდისა, ზოგთაგან ხოკა პირისა, ზოგთაგან სრევა რიდისა. ფრიდონ ტირს, მოსთქვამს ხმა-მაღლად, გაყრილი წლისა შვიდისა; უხანობა და სიცრუე, ვა, საწუთროსა ფლიდისა! ლაშქარში, ჯარში. გადაყრა, სროლა (მწუხარების ნიშნად დაფხრეწილი რიდისა). მოსასხამი, თავსაბურავი. გაუტანლობა. წუთისოფელი, ეს ცხოვრება. გაუტანელი, მუხთალი, ცრუ.
1016	ფრიდონ მოსთქვამს: “რა შეგასხათ, ვერ-საქებო, ვერ-სათქმელო! ხმელთა მზეო, სამყაროსა მზისა ეტლთა გარდამხმელო, მოახლეთა სალხინოო, სიცოცხლეო, სულთა მდგმელო, ცისა ეტლთა სინათლეო, დამწველო და დამანთქმელო! (იგულისხმება: ქება). ფრიდონი მიჰმართავს ტარიელს. მთელი ხმელეთის. სამყაროში. იგულისხმება “ზეცისა სამყარო” ანუ მყარი ზეცა, რომელიც, ძველთა წარმოდგენით, შვიდი მნათობის ცათა ზემოთ მდებარეობს. თანავარსკვლავედი. გადამტანი, გადამაადგილებელი. ახლოს მყოფთა. ჩამძირავო. აქ: დამღუპველო (შენ შემხედვარეთა, რომელნიც აღტაცებისაგან გონებას კარგავენ).
1017	“რა მოგეშორვე, მას აქათ სიცოცხლე მომძულვებია; თუცა შენ ჩემად არა გცალს, მე შენთვის მომსურვებია; შენ უჩემობა ლხინად გიჩს, მე დია მიმჭირვებია, ოხერ სიცოცხლე უშენოდ, სოფელი გამარმებია!” რაც. აქეთ. თუმცა. ჩემთვის. გცალია, (ჩემი) თავი გაქვს. შენ მენატრები. მიგაჩნია, გეჩვენება. ძალიან. გამჭირვებია. არმად გამხდომია; ჩემთვის შეუფერებლად მიმიჩნევია.
1018	ფრიდონ თქვნა ესე სიტყვანი მოთქმითა შვენიერითა; სული დაიღეს, დადუმდეს, მივლენ არ თურე მღერითა. ავთანდილ მჭვრეტთა აშვენებს ტურფითა აერ-ფერითა, მელნისა ტბათა მიჯარვით ჰბურავს გიშრისა ჭერითა. გაჩუმდნენ. დადუმდნენ. მიდიან. არა. შემხედველებს. იერით, შესახედაობით. . მეტაფორულად: თვალებს. მიჯრით, მჭიდროდ. ფარავს. შავი ძვირფასი ქვაა. მოჭრილი ხე, ლატანი. ალ. ჭინჭარაული).
1019	ქალაქს შევიდეს, მუნ დაჰხვდა სრა მოკაზმული სრულითა, სახელმწიფოთა ყოვლითა გასაგებლითა სრულითა; მონანი ტურფად მოსილნი წესითა იყვნეს რულითა! შეჰფრფინვიდიან ავთანდილს გულითა სულ-წასრულითა. შევიდნენ. იქ. დაჰხვდათ. სასახლე. სრის, სასახლის შესაფერი მოწყობილობით. ხელმწიფეთა შესაფერი. საზრუნავი, წესრიგი. ცერემონია. სავსე, უზრუნველყოფილი, სრულყოფილი. აქ: შესრულებული, მოგვარებული. ტაეპის აზრია: სასახლის მორთვა-მოკაზმვის საქმე შესრულებული იყო სამეფო კარის შესაფერისი წესრიგის სრული ცოდნით. რა წესით იყვნენ. აღტაცებით შეჰყურებდნენ, თვალს ვერ სწყვეტდნენ.
1020	შევიდეს და დიდი შექმნეს ჯალაბობა, არ ხალვათი: იქით-აქათ დიდებულნი წარიგებით ათჯერ ათი; თვით ორნივე ერთგან დასხდეს; ვინმცა ვით თქვა ქება მათი! ბროლ-ბალახშსა აშვენებდა ზოგან მინა, ზოგან სათი. შევიდნენ. ხალხმრავლობა. მარტოობა. აქ: უსტუმრობა. ერთად. დასხდნენ. ვინ როგორ თქვას. აქ, როგორც ჩანს, კბილების აღმნიშვნელი მეტაფორაა. ბაგისა. პირისახისა. წვერ-ულვაშისა. ტაეპში მეტაფორულად ნათქვამია, რომ სტუმარ-მასპინძელი საუბრობენ (ან: იღიმებიან).
1021	დასხდეს, შეიქმნა პურობა, გაამრავლებდეს მახალსა, უმასპინძლებდეს ავთანდილს, ვითა მზახალი მზახალსა, მოიღებდიან ჭურჭელსა ტურფასა, ახალ-ახალსა, მაგრა მის ყმისა მჭვრეტელთა გული მიეცა, გლახ, ალსა. დასხდნენ. სასმელი. ან: ხორაგი, საჭმელი. აზრია: უხვი სმა-ჭამა ჰქონდათ. ჰმასპინძლობდნენ. მოჰქონდათ. ძვირფასეულობა. მაგრამ. იმ მოყმის (ავთანდილის).
1022	მას დღე სვეს, ჭამეს, გარდახდა ნადიმი მსმელთა დასისა. გათენდა, ბანეს ავთანდილ, რიცხვი ძეს მუნ ატლასისა, შესამოსელი შეჰმოსეს დრაჰკნისა ბევრ-ათასისა, შეარტყეს წელთა სარტყელი, დაუდებელი ფასისა. იმ დღეს. გადავიდა, დამთავრდა. აქ: დიდი რაოდენობა. დევს. იქ. ოქროს ფულია.
1023	ყმამან დაყვნა დღენი რამე, თუცა ყოვნას ვერა სთმობდა, ფრიდონს თანა ნადირობად გავიდის და თამაშობდა, სწორად ხოცდა შორს და ახლოს, თუ რას ხელსა მიაპყრობდა. მისი სროლა მშვილდოსანსა ყველაკასა აწბილობდა. დაჰყო რამდენიმე დღე. თუმცა. ითმენდა, სძლებდა. ფრიდონთან. გადიოდა ხოლმე. ერთობოდა. შესაძლოა: ეჯიბრებოდა (ნადირობაში). ერთნაირად. რამეს. უმიზნებდა. ყველას. ა აწბილებდა, არცხვენდა.
1024	ყმა ფრიდონს ეტყვის, “გესმოდეს ჩემი აწ მონახსენები: მე შენი გაყრა სიკვდილად მიჩს და მით თავსა ვევნები, მაგრა არა მცალს, დღე-კრულსა, ცეცხლი მწვავს მოუთმენები, გზა გრძელი, საქმე სასწრაფო მიც, დია დავეყენები. (ავთანდილი). ეუბნება. მიმაჩნია, მესახება. ამიტომ, ამით. ჩემი თავის მავნედ გამოვდივარ. მცალია. უბედურს. გაუნელებელი (ან: გაუძლებელი, მოუთმენელი). მაქვს. ძალიან ვყოვნდები.
1025	მართალ-ა შენი გამყრელი, თვალთათ თუ ცრემლსა ღვრიდესა, დღეს წაუვალი ვერა ვარ, მით ცეცხლი სხვაცა მწვიდესა; დგომა მგზავრისა ცთომაა, კარგსა იქმს, თავსა სწვრთიდესა; სადა გინახავს იგი მზე, წამომყევ ზღვისა კიდესა”. მართალია, არ გაემტყუნება. თვალთაგან. იმიტომ, რომ. დამწვავს. გაცდენა. იზამს. თავს (რომ) აგონებდეს (ამას).
1026	ფრიდონ უთხრა: “დასაშლელი ჩემგან არა არ გეთხრობის; ვიცი, რომე აღარა გცალს, შენ ლახვარი სხვა გესობის; წადი, ღმერთი გიწინამძღვრებს, შენი მტერი დაემხობის, მაგრა თქვი, თუ უშენობა ჩემგან ვითა დაითმობის? საწინააღმდეგო. აქ: წასვლის დამშლელი. არაფერი. გეთქმის. რომ. გცალია. მაგრამ. როგორ. მოითმინება, გაიძლება.
1027	“ამას გკადრებ, არ ეგების მარტოსაგან წასლვა შენი; თანა ყმათა წამოგატან, იმსახურენ, იახლენი, აბჯარი და საგებელი, ერთი ჯორი, ერთი ცხენი. არ წაიტან, გაირჯები ღაწვი-ვარდი, ცრემლთა მდენი”. გეტყვი, მოგახსენებ. არ იქნება, არ შეიძლება. წამოგაყოლებ. იახლე, თან იყოლიე. დასაგები, ღამის სათევი. (თუ) არ წაიღებ და არ წაიყვან. შეწუხდები.
1028	მოასხნა ოთხნი მონანი, მისანდობელნი გულითა, სრული აბჯარი საკაცო ქაფითა, საბარკულითა, სამოცი ლიტრა წითელი აწონით არ-ნაკლულითა, ერთი ტაიჭი უებრო მით უნაგრითა სრულითა. მოიყვანა. აქ: ყმები, რომელთაც პატრონის სამხედრო სამსახური ჰმართებთ (და არა მონები სიტყვის დღევანდელი აზრით). ერთი კაცის შესაჭურვი ჯავშანი და იარაღი. მხარ-იღლიის გასამაგრებელი რკინა. ბარძაყის დასაფარავი ჯავშანი. წონის ერთეულია. ოქრო. ცხენი. სწორუპოვარი. ყველაფრით გამართული უნაგირით.
1029	ერთსა ჯორსა წვივ-მაგარსა საგებელი აუკიდა; წავიდა და ფრიდონ შეჯდა, მასთანავე გამოვიდა. აწ გაყრისა მომლოდნესა ედებოდა ცეცხლი, სწვიდა, მოსთქვამს: “თუმცა მზე გვეახლა, ჩვენ ზამთარი ვერ დაგვზრვიდა”. დასაგები, ღამის სათევი. მზე რომ ჩვენთან ყოფილიყო. ტაეპის აზრია: ჩვენთან რომ რჩებოდე, არ ვიდარდებდით. შესაძლოა სხვა გაგებაც: ტარიელი რომ ახლა ჩვენთან იყოს, ასე დარდიანები არ ვიქნებოდით.
1030	ზარი მის ყმისა წასლვისა გახდა, მიეცნეს წუხილსა. მოატყდეს მოქალაქენი, ლარსა ვინ ჰყიდდა თუ ხილსა; ხმა ზახილისა მათისა ჰგვანდა აერთა ქუხილსა, იტყოდეს: “მზესა მოვჰშორდით, მო, თვალნი მივსცნეთ წუხილსა!” ხმა, ამბავი. გავიდა, გავრცელდა. მიეცნენ. ძვირფას ნივთებს: ოქრო-ვერცხლს, ქსოვილებს და სხვ. აქ: ვინც. ძახილის, ყვირილის. ამბობდნენ. მოდით. აქ: სიბრმავეს. მეტაფორული აღნიშვნაა გლოვისა.
1031	ქალაქი გავლეს, მივიდეს პირსა დიდისა ზღვისასა, მაშინ ფრიდონის ნახულსა, ნასადგომევსა მზისასა, მუნ დაადენდეს ნაკადსა სისხლისა ცრემლთა ტბისასა, ფრიდონ უამბობს ამბავსა მის მნათობისა ტყვისასა: მივიდნენ. . ლაპარაკია ნესტანზე. იქ. ადენდნენ. იმ დატყვევებული მნათობისას (ნესტანისას).
1032	“აქა მათ ზანგთა მონათა მზე მოიყვანეს ნავითა, კბილ-თეთრი, ბაგე-ბალახში, სახედავითა შავითა; ცხენი გავქუსლე, გავაგე წაგვრა ხრმლითა და მკლავითა, შორს მნახეს, ადრე გამექცეს, ნავი მფრინვალე ჩნდა ვითა”. იმ ზანგმა მონებმა. რჩეული ლალი. . როგორც ჩანს, უნდა ნიშნავდეს: მწუხარე შესახედაობისა; ან: შავთვალა. გადავწყვიტე. წართმევა. სწრაფად გამექცნენ, წავიდნენ. მფრინავად ჩანდა, მფრინავს ჰგავდა.
1033	მოეხვივნეს ერთმანერთსა, გაამრავლნეს ცრემლთა ღვრანი, აკოცეს და გაუახლდეს მათ ორთავე მათნი წვანი, გაიყარნეს გაუყრელნი ძმად-ფიცნი და ვითა ძმანი, ფრიდონ დადგა, ყმა წავიდა, შემხედველთა მკლველი ტანი. მოეხვივნენ. გაუახლდნენ. გაჰშორდნენ ერთმანეთს. დარჩა.